Vanhaber24 — Van’ın Bahçesaray ilçesi, yıllardır serin suları ve bereketli topraklarıyla biliniyordu. Ancak küresel ısınma ve uzun süren kuraklık, ilçenin doğasını ve geçim kaynaklarını ciddi biçimde tehdit eder hale geldi. Yaz boyunca yağışsız geçen dönemde bazı köylerde bostanlar sulanamadı, meyve-sebze üretimi durma noktasına geldi.
“Su seviyesi yüzde 10’a kadar düştü”
Bahçesaraylı Yunus Emre Yaşa, çocukluğundan bu yana ilçedeki derelerin değişimine tanıklık ettiğini söyleyerek, yıllar içinde suyun adeta gözle görülür biçimde azaldığını dile getirdi:
“Eskiden su taşların üstünden taşıyor, yola kadar sıçrıyordu. Şimdi neredeyse yüzde 10’a kadar düştü. Balıklar da susuzluktan etkilendi. Müküs Çayı’nda balıklar çok fazlaydı, ama artık yok denecek kadar az. Bu gidişle Bahçesaray susuzluk yaşayacak.”
Yaşa, bölgede planlanan su projelerine de tepki gösterdi:
“Daha önce buradan suyu Van’a taşımak istediler. Şimdi tekrar gündeme getiriyorlar. Bu kadar azalmış suyu hâlâ başka yere götürmeyi düşünüyorlar. Halk buna izin vermemeli. TOKİ mevkisine çoğu zaman su çıkmıyor, bazı mahallelere hiç ulaşmıyor. İnsanlar susuzluk yaşıyor. Bu doğaya sahip çıkmamız gerekiyor.”
“Deremiz artık az akıyor”
Bir diğer yurttaş Nevzat Aydemir de ilçedeki değişimi şöyle anlattı:
“36 yaşındayım, burada doğdum büyüdüm. Bahçesaray çok güzel bir yerdi, havası, suyu, deresiyle. Ama son 2-3 yıldır kuraklık kendini hissettirmeye başladı. Derenin suyu azaldı, bahçelerimiz kurudu, ağaçlarımız meyve vermiyor. Kuraklık bizi yavaş yavaş vuruyor.”
Aydemir, özellikle son iki yılda kar yağışlarının azaldığını, bunun da dereleri besleyen kaynakların zayıflamasına neden olduğunu söyledi.
Küresel ısınmanın etkisi: Doğu Anadolu risk altında
Uzmanlara göre Bahçesaray’da yaşanan su krizi, sadece yerel bir sorun değil. Doğu Anadolu genelinde artan sıcaklıklar, azalan kar miktarı ve buharlaşma oranlarının yükselmesi, bölgenin doğal su dengesini kökten değiştiriyor.
İklim bilimciler, küresel ısınmanın etkilerinin özellikle dağlık alanlarda çok daha belirgin olduğunu vurguluyor. Kışın az kar yağması, dereleri besleyen yeraltı kaynaklarının zayıflamasına neden oluyor. Bu durum sadece tarımı değil, ekosistemi ve yaban hayatını da olumsuz etkiliyor.
Ekolojik denge tehdit altında
Bahçesaray Çayı’nda balık türlerinin azalması, su kuşlarının göç rotalarını değiştirmesi ve bitki örtüsünün kuruması, ekolojik dengenin bozulduğunun göstergesi olarak değerlendiriliyor. Bölgedeki canlı çeşitliliği azalırken, tarımsal üretim de giderek zorlaşıyor.
Yerel üreticiler, özellikle sebze ve meyve tarlalarının yaz aylarında tamamen susuz kaldığını, artezyen kuyularından bile yeterli su çıkmadığını söylüyor. Tarım ve hayvancılıkla geçinen Bahçesaray halkı için bu durum ciddi bir geçim krizine dönüşmek üzere.
Halkın çağrısı: “Doğamıza sahip çıkalım”
Bahçesaraylı yurttaşlar, su kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir kullanımı için yetkililerden acil önlem bekliyor. İlçe sakinleri, “su memleketi” olarak bilinen Bahçesaray’ın gelecekte “susuzlukla anılan bir yer” haline gelmesinden endişe ediyor.
“Su bu bölgenin can damarı. Eğer su biterse, Bahçesaray da biter. Doğamıza sahip çıkmak, geleceğimize sahip çıkmaktır.”
Bu sözler, bölgedeki ortak kaygının da özeti niteliğinde.
Uzmanlar ne öneriyor?
Uzmanlara göre Bahçesaray ve çevresinde atılması gereken adımlar şöyle sıralanıyor:
-
Yerel su yönetimi planları hazırlanmalı ve yağış sularının depolanması sağlanmalı.
-
Tarımda su tasarrufu sağlayan yöntemler (damla sulama, gece sulaması vb.) teşvik edilmeli.
-
Kaçak su kullanımı ve plansız projeler denetlenmeli.
-
Doğal akışın kesilmediği ekolojik su yönetimi esas alınmalı.
Bu önlemler alınmadığı takdirde, Bahçesaray’daki su krizi ilerleyen yıllarda daha derin bir çevresel ve ekonomik krize dönüşebilir.
Ne olmuştu?
Van’ın Bahçesaray ilçesi, yıllardır Müküs Çayı ve Bahçesaray Deresi gibi kaynaklarıyla bölgenin en zengin su havzalarından biri olarak biliniyordu. Ancak son beş yılda yağış oranlarındaki ciddi azalma, küresel ısınma ve kontrolsüz su kullanımı nedeniyle derelerin debisi belirgin şekilde düştü.
Yerel halk, geçmişte gür akan derelerin artık neredeyse “çay yatağı” haline geldiğini söylüyor. Uzmanlar, bu durumun yalnızca kuraklık değil, iklim krizinin Doğu Anadolu’daki somut etkilerinden biri olduğuna dikkat çekiyor.
Voa: Van Bölge Gazetesi
